In het individuele Westen zouden we schaamte typeren als een intens pijnlijk gevoel of als een intens pijnlijke ervaring van het besef dat we gebrekkig zijn en daarom niet waardig om aanvaard te worden. Schaamte is privé en persoonlijk. Het gaat om de fout of het negatieve wat ik heb gedaan, niet zozeer om de fout zelf. Het zorgt voor een gebrek aan zelfvertrouwen. In collectieve culturen is schaamte de negatieve beoordeling van een ander individu, de eigen groep of van een andere groep. Deze schaamte is zeer besmettelijk, omdat iedereen in de groep de oneer van de persoon of groep voelt. Ook degenen die niks ‘fout’ hebben gedaan. Daarom streeft iedereen ernaar om de sociale status van de groep te handhaven en te vermijden dat er schaamte op zijn of haar groep of familie komt.
Cross Culture Nieuwegein is een interculturele kerk en krijgt daarom te maken met deze verschillende vormen van schaamte. Als kerk voelt zij zich geroepen om verantwoord te reageren en een rol te spelen in het herstel van schaamte. Er is daarom een onderzoek uitgevoerd over hoe zij zowel cultureel-antropologisch als bijbels-theologisch verantwoord kan reageren bij schaamte van mensen uit een collectieve cultuur. Een aantal praktische inzichten en handvatten voor interculturele kerken volgde:
INZICHTEN EN HANDVATTEN VANUIT DE ANTROPOLOGIE
* Communiceer wat je als kerk eervol en schaamtevol vindt. In collectieve culturen heeft elke groep of gemeenschap een (ongeschreven) gedragscode over wat eervol is en wat niet. Mensen handelen hiernaar. Anticipeer hierop.
* Ga als kerk nieuwe eer geven aan mensen die beschaamd zijn. Een beschaamd iemand zal wachten op het initiatief van de ander om de schaamte te herstellen. Eer moet namelijk gegeven worden. Neem als kerk deze rol.
* Confronteer in eerste instantie niet het gedrag van de beschaamde, maar toon interesse en wees bewust van mogelijke onderliggende schaamte. Een belangrijk Arabisch spreekwoord verwoordt waarmee je rekening moet houden: “Het onthullen van iemands schaamte is iemand beschamen”. Als schaamte niet zichtbaar is, hoeft dit niet schaamtevol te zijn voor diegene. Daarom zullen mensen na schaamte op de achtergrond kunnen verdwijnen, zodat anderen de schaamte niet zien. Een andere reactie is juist het benadrukken van eigen eer, zodat schaamte bedekt is met die eer. ‘
INZICHTEN EN HANDVATTEN VANUIT HET BIJBELSE VERHAAL
* Het kruis onthult dat God een God is die bereidwillig Zijn status en eer opgeeft, zodat de uitgeslotene ingesloten wordt en de beschaamde geëerd. Door de zondeval is de eer van de mens omgewisseld voor schaamte. De zonde van schaamte is een onrechtmatige claim van eer om schaamte te verhullen. Jezus was bereid te sterven in plaats van valse culturele normen van de zonde en schaamte te accepteren en maakte daardoor echte eer van God mogelijk.
* God wil dat zijn familie op aarde (de kerk) de arena is waar eer hersteld, bevestigd en geuit wordt; vrij van de mechanismes van de cultuur waar status nagestreefd wordt. Bekering zorgt voor het afstappen van valse culturele standaarden, zodat Gods eer ontvangen kan worden. Bekering brengt een persoon in een relatie met de juiste Persoon in de juiste groep. De kerk heeft in het verlossingsplan dus een sleutelpositie.
INZICHTEN EN HANDVATTEN VAN PARTNERS
* Er zijn verschillende aspecten die vaak terugkomen bij schaamte. Leer deze aspecten herkennen. Schaamte is echter te complex voor een algemeen stappenplan om te reageren.
* Hoe gereageerd moet worden op schaamte hangt sterk af van of de persoon de kerk als nieuwe gemeenschap/familie ziet of niet. Wanneer dit zo is, is het goed om te zoeken naar vergelijkbare eerherstellende reacties als in de oorspronkelijke cultuur.
Ik weet niet wat jouw eerste reactie is op iemand die besmettelijk is, maar bij schaamte zal isolatie en vermijding averechts en schaamteversterkend werken en geen oplossing bieden. Dus waar de automatische reactie van een cultuur is om de beschaamde te vermijden uit angst voor besmetting, hebben wij als kerk de roeping om de beschaamde op te zoeken en te omarmen. Wij hoeven niet bang te zijn om besmet te worden, omdat de nieuwe eer die wij hebben en communiceren door Jezus sterker is dan de kracht van schaamte!
Wil je meer weten over het onderzoek dat ik uitgevoerd heb? Neem dan contact op via robhoegee@hotmail.com